Χόλιγουντ 2009: Αποκάλυψη τώρα!

Πληθαίνουν οι υπερπαραγωγές για την πιο πειστική αναπαράσταση του τέλους του κόσμου!

Η οικονομική κρίση, η παγκοσμιοποίηση, το τεχνολογικό και πνευματικό μεταίχμιο των κοινωνιών τροφοδοτούν τις μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές της νέας σεζόν με σενάρια μετακαταστροφής, με μοναχικούς επιζήσαντες που αναζητούν τη συνέχιση του ανθρώπινου πολιτισμού. Από το πολυδιαφημιζόμενο «2012», την απόλυτη ταινία καταστροφής, έως τις δυστοπικές αλληγορίες του «Τhe Road» και του «Τhe Book of Eli», και το εφιαλτικό animation «9», οι φετινές ταινίες καταφεύγουν και πάλι σε ένα από τα προσφιλέστερα θέματα όχι μόνο της επιστημονικής φαντασίας αλλά και της θρησκείας: την Αποκάλυψη, τη συντέλεια του κόσμου, τα έσχατα.

Η σημαντικότερη ταινία που μπορεί να συσχετιστεί με την αποκαλυπτική σκέψη είναι το «Αποκάλυψη τώρα». Η ψυχεδελική πολεμική όπερα του Φράνσις Φορντ Κόπολα γύρω από τη φύση και τις ρίζες του δυτικού πολιτισμού, έχει ως οδηγούς τον Νίτσε και τον Κόνραντ (την «Καρδιά του Σκότους») και ως αφορμή ένα μεγάλο αμερικανικό τραύμα: το Βιετνάμ, που μεταβάλλεται σταδιακά σε μια εφιαλτική ζούγκλα ενστίκτων.

Η Αποκάλυψη του Κόπολα είναι ένα ταξίδι στο τέλος της λογικής, σε αντίθεση με τις σημερινές «αποκαλυπτικές» υπερπαραγωγές που υπόσχονται συγκινήσεις παρόμοιες με το τρενάκι του τρόμου στα λούνα παρκ. Τέτοιες ταινίες πληθαίνουν τον τελευταίο καιρό σε έναν αγώνα δρόμου για την πιο πειστική αναπαράσταση του τέλους του κόσμου. Η οθόνη γεμίζει ερείπια και εσχατολογικές παραδοξότητες· επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού γίνονται συντρίμμια εν ριπή οφθαλμού. Από το τρέιλερ του πολυδιαφημισμένου «2012» και μόνο, βλέπει κανείς τι μπορεί να κάνει το Χόλιγουντ μέσα σε λιγότερο από δύο λεπτά της ώρας: Ενα τσουνάμι καλύπτει την κορυφή του Εβερεστ, ενώ στο Λος Αντζελες ξαναζούν ως ζωντανό εφιάλτη τον μύθο της Ατλαντίδας.

Ο τρούλος του Βατικανού, που γλίτωσε από τον φονταμενταλισμό των Ιλουμινάτι, πίπτει επί των κεφαλών πιστών που σταυροκοπιούνται. Ο Ιησούς στο Ρίο γκρεμίζεται σαν γύψινη κούκλα. Μετεωρίτες πέφτουν σαν χαλάζι παντού. Από τον Κατακλυσμό δεν γλιτώνει ούτε το Μανχάταν ούτε ο Λευκός Οίκος. Η ψηφιακή μανία του Χόλιγουντ δεν σταματάει πουθενά και μοιάζει με ειρωνεία απέναντι στις φωνές που ξόρκιζαν δαίμονες αμέσως μετά την τραγωδία της 11ης Σεπτεμβρίου, απαιτώντας από τα στούντιο να αποβάλουν τη βία και να ξεχάσουν τις θεαματικές σκηνές καταστροφής.

Ο Αρμαγεδδών έφτασε, και οι εκλεκτοί της ανθρώπινης φυλής είτε εγκαταλείπουν άρον άρον τον ορθό λόγο και την επιστήμη επιστρέφοντας στη θρησκευτική πίστη (ο Νίκολας Κέιτζ στον πρόσφατο «Σκοτεινό κώδικα»), είτε ελπίζουν σε μια σύγχρονη κιβωτό του Νώε (ο Τζον Κιούζακ στο «2012).


Μετά την καταστροφή

Εντυπωσιακές είναι και οι εικόνες από το τρέιλερ του «Τhe Book of Eli» του Ρόλαντ Εμεριχ («Γκοτζίλα», «Μετά την επόμενη μέρα»). Η Αμερική είναι έρημη χώρα. Οι αερογέφυρες στους μεγάλους αυτοκινητόδρομους έχουν κοπεί. Οι πόλεις είναι βομβαρδισμένες και ο πρωταγωνιστής της ταινίας Ντέντζελ Ουάσιγκτον περιπλανιέται σε μια γκρίζα ζώνη, άλλοτε φουτουριστική κι άλλοτε σαν σκηνικό Μεσαίωνα. Σαν ένας Μαντ Μαξ βγαλμένος από τη Βίβλο με καθήκον να διασώσει την ελπίδα για την αναγέννηση: ένα ιερό βιβλίο. Το ίδιο συμβαίνει και στο τρέιλερ του μελλοντολογικού «Τhe Road» με τον Βίγκο Μόρτενσεν, τη Σαρλίζ Θερόν και τον Ρόμπερτ Ντιβάλ. Η ταινία βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο του Κόρμακ Μακάρθι (συγγραφέα και του «Καμιά προσευχή για τους μελλοθάνατους») και διαφημίζεται ως ένα επικό ταξίδι στο τέλος του πολιτισμού. Εδώ, ένας πατέρας, σαν σημερινός Αβραάμ, περιφέρεται με το γιο του στην Αμερική, που έχει καταστραφεί και είναι γεμάτη θανάσιμους κινδύνους. Ο «μετα-αποκαλυπτικός» λόγος του Χόλιγουντ, που τείνει να γίνει κυρίαρχος στις θεαματικές υπερπαραγωγές, επεκτείνεται και στο animation. Στο «9», μια παραγωγή του σκοτεινού Τιμ Μπάρτον που θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα σε λίγες ημέρες, όλα θυμίζουν τον «Εξολοθρευτή». Μια μηχανή με μορφή σκελετού προϊστορικού τέρατος κυνηγά για να εξολοθρεύσει τα μοναδικά «πλάσματα» που έχουν απομείνει στη Γη: μια φυλή από πάνινες κούκλες.

Συντέλεια και προσδοκία

Η ιδέα της συντέλειας του κόσμου εξάπτει τη φαντασία. Η συνταγή είναι δοκιμασμένη και επανέρχεται ως τάση κατά καιρούς. Ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης, όχι μόνον κοινωνικής, αλλά και... υπαρξιακής για τη βιομηχανία του θεάματος, που έχει μπει στον μονόδρομο της παγκοσμιοποιημένης αγοράς των μούλτιπλεξ. Η «αποκαλυπτική» σκέψη (ως εσχατολογία και κυρίως ως απόλυτη διάκριση καλού -κακού με βαθιές ρίζες στο χριστιανικό πολιτισμό) βρίσκει γόνιμο έδαφος στην ανασφάλεια και στον φόβο της περιθωριοποίησης που εξαπλώνεται σε ένα ευρύ φάσμα των δυτικών κοινωνιών. Πέραν της κοινωνιολογίας, υπάρχει και η ψυχαγωγία. Το απίθανο που συναρπάζει. Η ονειρική αίσθηση του να παρακολουθείς από απόσταση ασφαλείας τον κόσμο να καταρρέει. Το θέαμα της καμένης γης, που υποσυνείδητα απελευθερώνει τον θεατή και τον επανατοποθετεί στο μηδέν: στην αρχετυπική εικόνα της έρημου, όπου θα χτιστούν όλα από την αρχή. Η μυθολογία του γουέστερν και της κατάκτησης της Δύσης επιστρέφει εμμέσως στη σύγχρονη πραγματικότητα του Χόλιγουντ. Σαν μια σταθερή αξία -πυρήνας σε μυθοπλασίες που δανείζονται το κέλυφός τους από την επιστημονική φαντασία και το είδος της ταινίας καταστροφής.

Η σύγκριση του πολυεπίπεδου «Αποκάλυψη τώρα» με το σημερινό επίπεδο υπερθέαμα της καταστροφής και της εσχατολογίας, βοηθάει στο να φανεί η απλοϊκή «αποκαλυπτική» σκέψη της εποχής μας. Είναι εύστοχες οι επισημάνσεις του δημοσιογράφου Πολ Χάρις σε ένα πρόσφατο δημοσίευμα του βρετανικού «Γκάρντιαν»: «Η “αποκαλυπτική” σκέψη έχει μακρά παράδοση στην αμερικανική λαϊκή κουλτούρα, όπως θα περίμενε κανείς σε μια χώρα βαθιά θρησκευόμενη». Κατά τον Χάρις, αυτές οι ταινίες δεν αποτυπώνουν τόσο το άγχος της οικονομικής κρίσης, αλλά τη σύγχυση μιας μεταβατικής εποχής σαν τη σημερινή. Η παγκοσμιοποίηση φέρνει παντού εξελίξεις με ρυθμό γρηγορότερο από αυτόν που μπορούμε εύκολα να παρακολουθήσουμε. Η Κίνα ορθώνεται σαν οικονομικός γίγαντας. Το Ιντερνετ υπόσχεται ένα καινούργιο μέλλον, αλλά και μια συναρπαστική εικονική ζωή. Το άγνωστο χωράει στην παλάμη σου, όπως ένα πάλμτοπ. Η Δύση γερνάει δημογραφικά. Εξωτικοί παράδεισοι του Ειρηνικού ή χώρες σαν την ανεπτυγμένη Ολλανδία αρχίζουν να βλέπουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου μια δίνη που ρουφάει τον πλανήτη. «Ο κόσμος αλλάζει», συμπεραίνει ο Χάρις, «ακόμη και η εκλογή του πρώτου μαύρου προέδρου δείχνει αυτή την αλλαγή».

Ιστορίες για το τέλος του κόσμου

9 (2009)

Animation με παραγωγούς τον Τιμ Μπάρτον και τον Ρώσο Τιμούρ Μπεκμαμπέτοφ (ο σκηνοθέτης του «Wanted») και σκηνοθέτη τον Σέιν Ακερ. Μια πάνινη κούκλα, που έχει τον αριθμό 9 στην πλάτη της, ζωντανεύει σε έναν μελλοντολογικό εφιάλτη. Οι άνθρωποι και ο πολιτισμός τους έχουν καταστραφεί και μια ομάδα Εξολοθρευτών (τερατόμορφες μηχανές που μοιάζουν με σκελετούς προϊστορικών τεράτων) καταδιώκουν μια μικρή κοινωνία από τρομαγμένες πάνινες κούκλες σαν την 9. Η μόνη ελπίδα επιβίωσης για τις κούκλες είναι να νικήσουν το φόβο τους και ν’ αντισταθούν. (Στις αίθουσες στις 9/9).

2012 (2009)

Γυρίστηκε από τον Ρόλαντ Εμεριχ και διαφημίζεται ως η απόλυτη ταινία καταστροφής. Σύμφωνα με μια πανάρχαια προφητεία των Μάγιας, το έτος 2012 θα ’ρθει η συντέλεια του κόσμου. Με Τζον Κιούζακ, Γούντι Χάρλεσον, Θάντι Νιούτον, Ντάνι Γκλόβερ. (Στις αίθουσες τον Οκτώβριο).

The Road (2009)

Μελλοντολογική περιπέτεια του Τζον Χίλκοουτ βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Κόρμακ Μακάρθι. Ο Βίγκο Μόρτενσεν ενσαρκώνει έναν πατέρα που περιπλανιέται μαζί με τον μικρό του γιο στην αμερικανική ενδοχώρα με την ελπίδα να φτάσουν σε κάποια ακτή. Η Αμερική είναι σκηνικό δυστοπίας. Ο ουρανός είναι μόνιμα γκρίζος και η γη έχει καλυφθεί από άμμο και στάχτη. Το δυνατό ψύχος, οι άνεμοι και κυρίως οι συμμορίες, που παραμονεύουν στους δρόμους του πάλαι ποτέ επίγειου παραδείσου, είναι θανάσιμες απειλές για τους δύο ήρωες της ταινίας, που σέρνουν ένα καροτσάκι σαν τριτοκοσμικοί πρόσφυγες. Παίζουν επίσης: Κόντι Σμιτ - Μακάφι, Σαρλίζ Θερόν, Ρόμπερτ Ντιβάλ, Γκάι Πιρς.

The Book of Eli (2009)

Μελλοντολογική περιπέτεια των Αλμπερτ και Αλεν Χιούζ. Ενας άντρας –σαν ζωντανή κιβωτός του Νώε– περιπλανιέται στην Αμερική που έχει καταστραφεί προσπαθώντας να σώσει ένα ιερό βιβλίο. Με τους Ντέντζελ Ουάσιγκτον, Μίλα Κούνις, Γκάρι Ολντμαν. (Στις αίθουσες τον Ιανουάριο).

Καθημερινή