Τζέιμς Κάμερον «Στην πραγματική ζωή δεν υπάρχουν δεύτερες λήψεις»

Δώδεκα χρόνια μετά την παγκόσμια επιτυχία του «Τιτανικού», ο Καναδός σκηνοθέτης επιστρέφει με την 3D υπερπαραγωγή «Avatar» - και «προειδοποιεί» ότι δεν θα μοιάζει με τίποτε απ’ όσα έχουμε δει στο σινεμά

Aν είσαι ικανός να κάνεις μια κοριτσίστικη ταινία, στο τέλος της οποίας όλοι πεθαίνουν, και, αντίθετα με όλα τα προγνωστικά, να βγάλεις και όλα τα λεφτά του κόσμου, μετά έχεις το ελεύθερο να κάνεις ό,τι θέλεις». Ετσι έγιναν τα πράγματα για τον Τζέιμς Κάμερον. Τον άνθρωπο που, όταν κέρδισε τα 11 Οσκαρ για τον «Τιτανικό», ανέβηκε στο πόντιουμ και φώναξε: «Είμαι ο βασιλιάς του κόσμου». Οι ταινίες του είναι οι πιο ακριβές που έγιναν ποτέ. Το «Terminator 2» ήταν το πρώτο φιλμ στην ιστορία του κινηματογράφου που ξεπέρασε σε κόστος τα 100 εκατομμύρια δολάρια και o «Τιτανικός» τα 200. Το «Avatar» (η νέα ταινία του που θα κάνει πρεμιέρα στις 18 Δεκεμβρίου) λέγεται ότι έχει κοστίσει γύρω στα 300 εκατομμύρια δολάρια. Ο «Τιτανικός» όμως κατέχει ένα ακόμη ρεκόρ: τις μεγαλύτερες εισπράξεις: 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια!

Μετά τον «Τιτανικό», ο Τζέιμς Κάμερον επέλεξε τη σιωπή. Eξαφανίστηκε επί δώδεκα χρόνια στα... βάθη των ωκεανών, γυρίζοντας ντοκιμαντέρ. Και αυτόν το χειμώνα επιστρέφει με μια τρισδιάστατη υπερπαραγωγή, «ό,τι πιο σύνθετο έχει κάνει ποτέ κανείς». Πώς το περιγράφει ο ίδιος; Ως «tech-noir»: ένα φιλμ προηγμένης τεχνολογίας που, κατά βάθος, παραμένει... νουάρ, ρίχνοντας το βάρος του στο συναίσθημα. Σαφής πρόθεσή του; Να πάει τον θεατή εκεί όπου δεν έχει ξαναβρεθεί ποτέ. «Αν είναι να βγάλεις τον κόσμο από το σπίτι του για να δει μια ταινία, καλύτερα να του δείξεις κάτι που δεν έχει ξαναδεί»...

Ο Καναδός σκηνοθέτης είναι πλέον 55 ετών. Τα άλλοτε κόκκινα μαλλιά του έχουν γκριζάρει και το πρόσωπό του έχει αρχίσει να «δείχνει» την ηλικία του. Ομως, εξακολουθούν να του αρέσουν οι μεγάλες προκλήσεις. Και τα τελευταία χρόνια, σε όποιον τον ρωτούσε πού ήταν, απαντούσε: «Στην Πανδώρα». Η Πανδώρα είναι το τέταρτο φεγγάρι του πλανήτη Πολύθημου, ενός φανταστικού τόπου, πλασμένου από τον ίδιο, που κατοικείται από παράξενα πλάσματα (εμπνευσμένα από αυτά που βλέπει στις καταδύσεις του). Τα τοπία της μοιάζουν με αυτά που υπήρχαν πριν από εκατομμύρια χρόνια στη Γη. Μόνο που στην ατμόσφαιρα της Πανδώρας δεν μπορούν να επιβιώσουν άνθρωποι.Την κατοικούν οι Na'vi, πανύψηλα ανθρωποειδή με μπλε δέρμα. Ο μόνος τρόπος να εξερευνήσει κάποιος άνθρωπος αυτό τον κόσμο είναι μέσω ενός Αvatar, ενός σώματος δηλαδή που μοιάζει με αυτό των Na'vi, στο οποίο προβάλλεται η συνείδησή του. Είναι μια φαντασίωση για τη φαντασίωση, δηλαδή για την εμπειρία τού να κάθεσαι άπραγος στο σκοτάδι, ενώ το μυαλό σου μπαίνει σε έναν άλλο κόσμο. Μπερδευτήκατε;

Για τον Τζέιμς Κάμερον όλοι έχουν να πουν τα... χειρότερα. Είναι ο άνθρωπος που το Χόλιγουντ λατρεύει να μισεί και, ταυτόχρονα, ο πιο τυραννικός και απαιτητικός σκηνοθέτης, με τον οποίο φημολογείται ότι έχουν τσακωθεί όλοι οι συνεργάτες του. Οι εκρήξεις θυμού του θα μείνουν στην ιστορία του σινεμά. Ακόμη και απέναντι στους εργοδότες του. Ο ίδιος υπερασπίζεται τους «αγώνες» του: «Προσπαθώ να ζω έντιμα, ασχέτως του κόστους σε χρήμα και σε χρόνο που αυτό συνεπάγεται. Στο Χόλιγουντ ελάχιστοι άνθρωποι είναι αξιόπιστοι. Το να δώσουν τα χέρια δεν σημαίνει τίποτα γι' αυτούς».

Εχουμε, λοιπόν, να κάνουμε με έναν δημιουργό που ξέρει να παίρνει μεγάλα ρίσκα και να σηκώνει το γάντι. Τις περισσότερες φορές, άλλωστε, ο ίδιος το ρίχνει... στον εαυτό του. «Οι προσδοκίες για το «Avatar» είναι τεράστιες», ομολογεί, «και αυτό είναι ευλογία και κατάρα μαζί. Κατάρα γιατί ακούω ήδη το σαρκασμό: «Τι θα κάνει, άραγε, αυτήν τη φορά;». Η ευλογία είναι ότι οι ίδιες αυτές προσδοκίες μού επέτρεψαν να φτιάξω κάτι απίστευτο. Χάρη στην επιτυχία του «Τιτανικού», το κοινό πλέον με εμπιστεύεται. Ξέρει ότι δεν θα δει ένα ριμέικ...»

Πότε γεννήθηκε το «Avatar»;
Πριν από 14 χρόνια. Πριν από τον «Τιτανικό». Εγραψα τότε μια νουβέλα 220 σελίδων για μια καινούργια φυλή εξωγήινων, οι οποίοι έχουν εμφάνιση ανθρώπων και των οποίων τα αισθήματα είναι τόσο «διάφανα», που τα καταλαβαίνεις αμέσως. Αυτά τα πλάσματα, όμως, δεν ήθελα να προκύψουν μέσω του μακιγιάζ. Μόνο μέσα από εξελιγμένα computer graphics.

Δεν έχετε γνωρίσει ποτέ την αποτυχία;
Δεν είναι όλα μαύρο-άσπρο. Από τη μια είναι όλα όσα έχουν κατά καιρούς καταφέρει άλλοι άνθρωποι, δηλαδή τα εφικτά. Αυτά δεν με ενδιαφέρουν. Από την άλλη, υπάρχουν εγχειρήματα προφανώς ανέφικτα, που θα σε χαρακτηρίσουν τρελό αν τα επιδιώξεις. Υπάρχει όμως και μια άλλη κατηγορία: πράγματα που είναι αδύνατον να καταφέρεις σήμερα, αλλά που μπορεί να τα πετύχεις έπειτα από ένα χρόνο. Σε αυτή την περιοχή μού αρέσει να κινούμαι.

Η αναμονή όμως δεν ήταν μεγάλη αυτήν τη φορά; Εχουν περάσει 12 χρόνια από τον «Τιτανικό».
Πράγματι! Θα έλεγα ότι ήταν η πιο μακρά περίοδος «αγρανάπαυσης» και η καλύτερα πληρωμένη στην ιστορία. Ημουν ο πιο υπεραπασχολημένος άνεργος σκηνοθέτης του Χόλιγουντ! (Γελάει) Ηξερα ότι ήθελα να μην κάνω τίποτα τουλάχιστον για πέντε χρόνια, για να αφοσιωθώ στις καταδύσεις. Αλλά πάντα ήξερα, επίσης, ότι θα ξαναέκανα σινεμά.

Σας ξέρουμε ως σκηνοθέτη και σεναριογράφο. Είναι δύσκολο να σκέφτεστε ότι το «Avatar» δεν είναι παρά ένα τεχνολογικό επίτευγμα;
Θέλω να πιστεύω ότι στις ταινίες μου η δράση και το συναίσθημα πάνε χέρι-χέρι. Δεν έχει σημασία πόσο καλός είσαι τεχνικά. Στο τέλος αυτό που μένει είναι ό,τι είναι γραμμένο στο σενάριο. Παλιότερα, θεωρούσα ότι οι καλύτερες ταινίες είναι εκείνες που βάζουν έναν κανονικό άνθρωπο στις πιο ασυνήθιστες συνθήκες. Ο «Εξολοθρευτής», για παράδειγμα. Ομως, καθώς εξελισσόμουν ως σκηνοθέτης, συνειδητοποίησα ότι δεν έχει σημασία αν οι συνθήκες είναι κανονικές ή παράξενες. Πρέπει να είναι αναγνωρίσιμες, οικείες, για να μπορέσει το κοινό να συμπάσχει. Στο «Avatar» θέλησα να ποντάρω στην ομορφιά, κάτι πολύ υποτιμημένο στο σημερινό σινεμά, το οποίο ποντάρει μόνο στο φόβο, στον τρόμο και στην καταστροφή.

Ο Τζέιμς Κάμερον έχει παντρευτεί πέντε φορές. Η λίστα των πρώην συζύγων του αποτελείται από γυναίκες τόσο δυναμικές και... ανθεκτικές όσο οι πρωταγωνίστριές του. Η πρώτη, η σερβιτόρα Σούζαν Γούλιαμς, ήταν εκείνη από την οποία εμπνεύστηκε την ηρωίδα Σάρα Κόνορ του «Εξολοθρευτή». Παντρεύτηκε επίσης τη Λίντα Χάμιλτον (την ηθοποιό που ενσάρκωσε αυτόν το ρόλο), την παραγωγό Γκέιλ Αν Χαρντ και τη σκηνοθέτιδα Κάθριν Μπίγκελοου. Σήμερα είναι παντρεμένος με την ηθοποιό Σούζι Εϊμις. Εχει πέντε παιδιά. Αλλά δεν μιλάει εύκολα για την ιδιωτική ζωή του. Προτιμά να διαχωρίζει αυτούς τους δύο «κόσμους» και να μιλάει μόνο για όσα θέλει να μοιραστεί με τους άλλους, από τα κεντρικά της εταιρείας παραγωγής του, Lightstorm Entertainment, στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνιας. Το γραφείο του είναι διακοσμημένο με αφίσες από τις αγαπημένες του ταινίες («Κουρδιστό πορτοκάλι», «Ran», «Τα κανόνια του Ναβαρόνε») και με το κομμάτι από τα κάγκελα που ο ίδιος ανέσυρε από το ναυάγιο του (πραγματικού) Τιτανικού. «Κάθε φορά που νιώθω ότι το καράβι μου θα βουλιάξει, κρατιέμαι από αυτό. Και αυτό είναι συνηθισμένο συναίσθημα στις μεγάλες παραγωγές. Στο «Avatar» αυτές τις στιγμές τις λέμε «Τρίτες», γιατί, κατά μια περίεργη σύμπτωση, συμβαίνουν πάντα εκείνη την ημέρα».

Εκτός από το να κρατιέστε από τα κάγκελα ενός πλοίου που βυθίζεται, πώς αλλιώς λύνετε τα προβλήματα της... Τρίτης;
Σταματάω το γύρισμα και κάθομαι σε ένα τραπέζι για να συζητήσω με όλους τους άλλους ποιο είναι το πρόβλημα και ποια η λύση του.

Με όλους τους άλλους; Και πού είναι ο «τύραννος» που ενέπνευσε τα T-shirts με το σύνθημα «Επέζησα ενός γυρίσματος με τον Τζέιμς Κάμερον»;
Ζητάω από όσους με περιβάλλουν τον καλύτερο εαυτό τους. Και είμαι από τους σκηνοθέτες που βρίσκονται πάντα εκεί, στη μάχη, σε εγρήγορση. Ιδίως όταν γυρίζω σκηνές με ηθοποιούς. Χειρίζομαι μόνος μου την κάμερα και είμαι γεμάτος ενέργεια. Ολα τα άλλα είναι υπερβολές.

Η επιτυχία του «Τιτανικού» σάς άλλαξε ως σκηνοθέτη;
Τεχνικά, βελτιώθηκα. Δεν μπορώ να πω αν άλλαξα ως προς τον τρόπο που αφηγούμαι μια ιστορία ή που μεταδίδω ένα συναίσθημα. Αυτό που σίγουρα άλλαξε είναι ο τρόπος δουλειάς μου. Αυτό όμως δεν οφείλεται στην επιτυχία του «Τιτανικού», αλλά στις εμπειρίες που απέκτησα τα τελευταία χρόνια από τις καταδύσεις μου. Υπάρχει μια αυστηρότητα, μια πειθαρχία στον πραγματικό κόσμο, την οποία ήθελα να εφαρμόσω και στα γυρίσματά μου.

Tο πάθος σας για τις υποβρύχιες εξερευνήσεις θα μπορούσε να σας κάνει να εγκαταλείψετε το σινεμά;
Αυτό το πάθος είναι η εμμονή μου. Από παιδί ήθελα να πάω στο Διάστημα. Αλλά δεν υπάρχει αυτό που λέμε «μακρά παράδοση αστροναυτών» στο Καπουσκάσινγκ (του Καναδά, κοντά στους καταρράκτες του Νιαγάρα), την πατρίδα μου. Η άλλη εναλλακτική, λοιπόν, ήταν το νερό. Μιλάω για την εποχή που ήμουν 16 χρόνων και λάτρευα τα προγράμματα του Ζακ Κουστό. Ξεκίνησα τις καταδύσεις και ήταν σαν να πήγαινα σε έναν άλλο κόσμο. Αλλά το σινεμά παραμένει το μοναδικό πάθος μου.

Οι βιογραφίες σας αναφέρουν το «2001: η Οδύσσεια του Διαστήματος» και τον «Πόλεμο των Αστρων» ως τις δύο ταινίες που σας έκαναν να εγκαταλείψετε τη δουλειά του οδηγού φορτηγών που είχατε και να γίνετε σκηνοθέτης. Θα πρέπει όμως να σας επηρέασαν και άλλα πράγματα για μια τόσο ριζική αλλαγή...
Ανέκαθεν ήμουν καλλιτέχνης. Περνούσα την ημέρα μου σχεδιάζοντας σε όποιο κομμάτι χαρτί έπεφτε στα χέρια μου. Επηρεάστηκα επίσης από τα βιβλία επιστημονικής φαντασίας, που μου άρεσαν πάρα πολύ. Πήγαινα στο σχολείο με πούλμαν, μιάμιση ώρα σε κάθε κατεύθυνση. Διάβαζα ένα μυθιστόρημα την ημέρα - δύο ημέρες αν ήταν πιο μεγάλο, όπως το «Dune». Μεγάλωσα με όλη την επιστημονική φαντασία των '60s και των '70s: Arthur C. Clarke, Isaac Asimov, Robert A. Heinlein, Theodore Sturgeon. Το «2001: η Οδύσσεια του Διαστήματος», βέβαια, ήταν η ταινία που με έκανε να πιάσω την κάμερα του πατέρα μου και να ξεκινήσω να κάνω σινεμά. Τότε συνειδητοποίησα ότι ήμουν σκηνοθέτης. Ομως, για να μπορείς να διηγείσαι ιστορίες, πρέπει να έχεις ζήσει, να ξέρεις τι είναι μια ραγισμένη καρδιά, να έχεις φοβηθεί, να έχεις αισθανθεί προδομένος. Ολα αυτά. Και αυτά δεν τα μαθαίνεις στο σινεμά.

Ποια είναι η σχέση των παιδιών σας με τον κινηματογράφο;
Αντίθετα με αυτό που μπορεί να πιστεύουν πολλοί, το σπίτι μου δεν είναι ούτε χάι τεκ ούτε μουσείο του σινεμά. Δεν θέλω τα παιδιά μου να μεγαλώνουν σε έναν κινηματογραφικό κόσμο. Στο Χόλιγουντ οι άνθρωποι παίρνουν τους εαυτούς τους πολύ στα σοβαρά. Εγώ προτιμώ τα παιδιά μου να μεγαλώνουν σε έναν κόσμο αληθινό και να μάθουν ότι στην πραγματική ζωή δεν υπάρχουν δεύτερες λήψεις...

Σκέφτεστε να μετατρέψετε σε 3D όλες τις ταινίες σας;
Σίγουρα. Σκοπεύω να μετατρέψω τον «Τιτανικό» σε υψηλής ανάλυσης εικόνα τριών διαστάσεων, κάτι που θα μου πάρει γύρω στους 18 μήνες. Και τότε θα δείτε τον αντίκτυπο που θα έχει αυτό στην ψηφιακή επανάσταση των αιθουσών μας. Πόσο γρήγορα θα αλλάξει τον αριθμό αιθουσών και των μηχανών προβολής για 3D. Οπως πάντα, στο τέλος όλα είναι ζήτημα τόλμης.

Και μετά τι;
Η τρισδιάστατη εικόνα είναι αυτό που λείπει από το σινεμά εδώ και καιρό. Η οπτική εμπειρία μας είναι τρισδιάστατη, βλέπουμε με δύο μάτια, αλλά συνεχίζουμε να πηγαίνουμε στο σινεμά χωρίς να βλέπουμε στερεοσκοπικά. Οι άλλες δυνατότητες, όπως η Smell-O-Vision ή οι Feelies («θέαση με όσφρηση» και με «αίσθηση αφής») -ταινίες που σε κάνουν να πηδάς έξω από το κάθισμά σου, όπως λένε- έχουν δοκιμαστεί, αλλά δεν είχαν επιτυχία.

Το ίδιο είχε συμβεί και με την 3D παλιότερα. Γιατί να θέλει το κοινό να του φορέσουν γυαλιά τώρα;
Εγώ δεν σκοπεύω να βάλω γυαλιά σε κανέναν. Το κοινό είναι που θέλει να βάλει τα γυαλιά, να ζήσει μια στερεοσκοπική εμπειρία στο σινεμά. Είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερο και να ψάξουν αίθουσες, έστω και αν χρειαστεί να διανύσουν μεγαλύτερες αποστάσεις για να το ζήσουν αυτό. Και η εμπειρία είναι κάθε φορά καλύτερη. Τα γυαλιά είναι πιο ελαφρά, η θέαση μέσα από αυτά πιο καθαρή και οι αρνητικές αντιδράσεις σπάνιες.

Το «Αvatar» προϋποθέτει επίσης μια τεχνολογική πρόοδο στο motion capture. Γιατί τόσο ενδιαφέρον γι' αυτή την τεχνική;
Το motion capture υπάρχει ήδη περισσότερα από 15 χρόνια. Αυτό που είναι πιο σύγχρονο είναι η σύλληψη της ερμηνείας. Δεν με ενδιαφέρει τόσο η κίνηση όσο το να «πιάσω» με την κάμερα το 100% των συναισθημάτων ενός ηθοποιού. Αυτό θα απελευθερώσει τους ηθοποιούς και το σινεμά γενικότερα. Θα καταργήσει τα όρια.

Kαθημερινή